ANALIZA/ Kina po ndryshon Serbinë nga brenda

Nga Wawa Wang dhe Nils Resare/ Biznesmeni kinez Wang Feng ishte një mysafir i papritur në përurimin e Presidentit serb Aleksandar Vučić në 2017. Pasditen e ngjarjes, Wang iu dha një kohë ekskluzive me Presidentin e ri serb, për të diskutuar planet e tij për të ardhmen dhe për të shkrepur një fotografi të tij përpara flamurit blu dhe të verdhë të BE-së. Të njëjtën ditë, Wang u takua me pjesëtarë të stafit në Zyrën e Presidentit, Zyrën Serbe të Zhvillimit dhe Byronë Serbe të Zhvillimit për të diskutuar “perspektivat dhe mundësitë si pjesë e Nismës së Rripit dhe Rrugës”, duke u përqendruar kryesisht në pengesa si toka, transporti, politika tatimore dhe vizat e punës.

Në atë kohë, pak serbë njihnin biznesmenin kinez, ose kompaninë e gomave Shandong Linglong që ai përfaqësonte. Sot, ata njihen më mirë. Liga e famshme kombëtare e futbollit serb është riemëruar pas kompanisë dhe tani quhet “Linglong Tire SuperLiga”. Me këtë sponsorizim dhe investime të konsiderueshme të vazhdueshme, kompania kineze synon të jetë një nga furnizuesit më të mëdhenj të gomave për industrinë evropiane të makinave. Kjo, dhe një numër investimesh të tjera kineze, konsiderohen si një dhuratë nga perëndia për udhëheqësit serbë, të s tresuar nga nivelet e larta të papunësisë dhe një industri e vjetëruar, jokonkurruese. Që kur Vučić mori detyrën, lidhjet me Kinën janë forcuar, përmes investimeve të konsiderueshme në termocentralet e qymyrit dhe industritë e rënda të tilla si miniera dhe shkrirja e bakrit, dhe ringjallja e punishteve të dobëta të çelikut.

Investimet u shoqëruan me hua masive kineze, takime të nivelit të lartë politik dhe prokurimin e a rmëve kineze. Në 2019, Serbia madje ftoi forcat kineze të sigurisë për të marrë pjesë në stërvitje të përbashkëta. Një rezolutë e fundit e Parlamentit Evropian hodhi dritë mbi dashurinë e Serbisë me Kinën dhe shprehu s hqetësime në lidhje me rritjen e ndikimit të Pekinit në Beograd. Një s hqetësim i veçantë ishte mungesa e transparencës në investimet dhe huatë kineze, dhe d ështimi i investitorëve dhe huadhënësve për të kryer vlerësime të ndikimit mjedisor dhe social.

Parlamenti Evropian i bëri thirrje Serbisë të forcojë standardet e saj të pajtueshmërisë ligjore për aktivitetet e biznesit kinez dhe i dërgoi një paralajmërim Beogradit se sjellja e saj po rr ezikon procesin e pranimit evropian të vendit. D obësimi gradual i kërkesave ligjore për investimet kineze në Serbi është me të vërtetë s hqetësuese. Analiza jonë ligjore, e kryer në bashkëpunim me avokatët serbë, tregon se ndikimi i Kinës kishte një ndikim të përgjithshëm negativ në sistemin ligjor. Aktivitetet e saj të biznesit rritën numrin e boshllëqeve në ligj, i cili bëri përjashtime për investimet shumë ndotëse në infrastrukturë në shkallë të gjerë, kryesisht nga ndërmarrjet kineze ose të financuara nga huatë e shtetit kinez.

Disa ligje dhe procedura të reja serbe e kanë bërë më të lehtë për të bërë investime nën radar. Një nga këto është ligji i vitit 2019 mbi prokurimin publik, i cili ka dobësuar rregulloret që rregullojnë konkurrencën, qasjen në informacionin publik dhe mbrojtjen e mjedisit. Një tjetër është ligji i shkurtit 2020 për “procedurat e veçanta”. Ky legjislacion bën të mundur që qeveria të përcaktojë projektet e infrastrukturës si u rgjente, dhe për këtë arsye të injorojë rregulloret procedurale për prokurimin publik. Në vend të kësaj, ato u nënshtrohen procedurave të veçanta, sepse ato ofrojnë partneritete strategjike në projekte me rëndësi të veçantë për Republikën e Serbisë.

Qeveria serbe shpesh deklaron që projektet, veçanërisht investimet kineze në industritë ndotëse, janë me interes kombëtar në mënyrë që të mund të zbatojë ligjet në mënyrë fleksibile. Për më tepër, autoritetet qeveritare refuzojnë shpesh kërkesat për informacion që bëhen tërësisht ose pjesërisht sipas Ligjit për Qasjen në Informacion, duke bll okuar kështu qytetarët dhe shoqërinë civile që të kërkojnë llogaridhënie nga qeveria. Në shtator 2018, një vit pas inaugurimit të Vučić, Presidenti vizitoi Pekinin dhe nënshkroi një Memorandum Mirëkuptimi me Shandong Linglong për ndërtimin e një fabrike gomash. Qeveria serbe e shpalli atëherë këtë fabrikë një projekt me rëndësi kombëtare. As ky vendim, as baza e tij ligjore nuk u shpjeguan ose u bënë publike dhe është e paqartë nëse lëvizja lejon që projekti të anashkalojë në mënyrë efektive kornizën ligjore të Serbisë.

Pas nënshkrimit të Memorandumit të Mirëkuptimit, pronësia e më shumë se 96 hektarëve tokë u transferua tek Linglong International Europe, direkt dhe pa ndonjë transferim parash. Për shkak të statusit special të projektit, investitori u përjashtua nga pagesa e tarifave për të ridizenjuar tokën bujqësore për ndërtim. Qytetarët në zonë kanë kërkuar informacion mbi implikimet që mund të ketë fabrika Linglong për shëndetin e tyre, mjedisin dhe sigurinë e punëtorëve. Megjithatë, deri më sot, asnjë informacion mbi këto s hqetësime nuk është bërë i disponueshëm. Sjellje të ngjashme janë vërejtur në disa investime të tjera që përfshijnë aktorë kinezë në Serbi. Ky është një lajm i k eq për qytetarët serbë, të cilët v uajnë nga ajri i ndotur, nga tkurrja e hapësirave qytetare dhe nivelet në rritje të k orrupsionit. Kjo qasje mund të ndikojë gjithashtu n egativisht për negociatat e anëtarësimit të Serbisë në BE.