Bota ka armë të fuqishme për t’i dhënë fund pandemisë

Tashmë kemi armën kryesore, por na duhet një qasje e re, thonë shkencëtarët.

Nuk ka gjasa që ne të jemi në gjendje të çrrënjosim Covid 19, por shoqëritë kanë mësuar se si të jetojnë me sëmundje më parë. Me shpërthime të paparashikueshme të epidemive që vazhdojnë të ndodhin në mbarë botën dhe shfaqjen e varianteve të tilla si omicron, bota është ende mirë në një pandemi.

Por lajmi i mirë është se shumica e shkencëtarëve pajtohen se pandemia do të marrë fund një ditë – edhe pse është e vështirë të parashikohet periudha e saktë – dhe se virusi do të bëhet endemik.

Kjo do të thotë që ne kurrë nuk do ta zhdukim plotësisht atë, por ndërsa gjithnjë e më shumë njerëz vaksinohen dhe shërohen, infeksioni do të ketë një shkallë vazhdimisht të ulët deri në fund dhe më pak njerëz do të sëmuren rëndë me kovid. Zonat me shkallë të lartë të vaksinimit kanë më shumë gjasa të jenë endemike sesa rajonet me shkallë të ulët.

Kur do të përfundojë më në fund pandemia?

Pandemia e Covid nuk do të zgjasë përgjithmonë. Ndoshta do të vazhdojë të zbehet ndërsa hyn në vitin e tretë, duke u ringjallur me shtame të reja dhe duke u tërhequr nga vaksinat, kufizimet dhe masat e tjera. Por edhe nëse virusi korona nuk çrrënjoset kurrë, imuniteti njerëzor do të përmirësohet dhe bota do të jetë në gjendje të jetojë me Covid, gjë për të cilën ekspertët përgjithësisht pajtohen.

Shumica dërrmuese e ekspertëve të sëmundjeve infektive mendojnë se SARS-CoV-2 është aty për të qëndruar. Nipërit e nipërve tanë do të vazhdojnë të kapin virusin, por kovidi, sëmundja, do të bëhet pjesë e histerisë sonë pasi infeksioni bëhet vetëm një shkak tjetër i ftohjes së zakonshme, Paul Hunter, profesor i mjekësisë në Universitetin Britanik të Anglisë Lindore.

Megjithatë, ekziston një pyetje më e rëndësishme – sa kohë do të na duhet për të arritur atje?

Përgjigja është kryesisht në duart tona. Pandemitë po zhduken si rezultat i përpjekjeve njerëzore, si zhvillimi i vaksinave, monitorimi i kontakteve, analiza e gjenomit, masat e kontrollit dhe bashkëpunimi ndërkombëtar. Prandaj, bota ka mjetet për t’i dhënë fund pandemisë sa më shpejt që të jetë e mundur, megjithatë, problemi është se gjethet e çajit nuk po përdoren në mënyrën më të mirë, edhe pas 20 muajsh nga një pandemi.

“Kjo është një pyetje e madhe. Nuk ka qenë kurrë një plan dhe ende nuk ekziston globalisht. Ne nuk jemi aq të mirë në zgjidhjen e krizave globale sa bota. Ne nuk kemi infrastrukturë, udhëheqje apo përgjegjësi,” Andrea Taylor, ndihmësdrejtori i programit të Institutit Global të Shëndetit.

Arma më e rëndësishme

Arma më e rëndësishme në “arsenalin” e botës në luftën kundër pandemisë është më e dukshme.

Mjeti i parë që kemi janë vaksinat, tha Roberto Burioni, një profesor i mikrobiologjisë dhe virologjisë në Universitetin e San Rafael në Milano.

Zhvillimi i shpejtë i disa vaksinave, efektive në ndalimin e simptomave të rënda të sëmundjes, ishte i pari në botë. Rekordi i mëparshëm për mbërritjen e vaksinës në treg ishte katër vjet, por pandemia e Covid-it ndryshoi standardet në atë zonë. Megjithatë, nuk mjafton vetëm një vaksinë, është e nevojshme të imunizohen sa më shumë njerëz, sa herë të jetë e nevojshme.

Edhe në vendet e pasura ku disponueshmëria e vaksinave nuk është problem, dobësimi i imunitetit me kalimin e kohës, transmetimi i shtameve të reja dhe skepticizmi për vaksinat e bëjnë të qartë se nevojiten norma jashtëzakonisht të larta mbulimi për të parandaluar valët e infeksionit.

“Ajo që duhet të arrijmë është imunizimi i përhapur. Një skenar i mundshëm është që nëse jemi në gjendje të vaksinojmë shumicën dërrmuese të njerëzve, virusi do të qarkullojë, por nuk do të shkaktojë shumë dëme,” tha Burioni.

Ai vlerësoi se vaksinimi i fëmijëve mund të ketë një ndikim të madh në të ardhmen.

Vaksinimi i fëmijëve tashmë po bëhet në disa pjesë të botës. Në Shtetet e Bashkuara, autoritetet rregullatore miratuan së fundmi vaksinën “Pfizer” për fëmijët e moshës 5-11 vjeç dhe Britania njoftoi të enjten një marrëveshje për të blerë 114 milionë doza shtesë të “Pfizer” për 67 milionë qytetarët e saj në 2022 dhe 2023. CNN tregon se ky është një veprim që ka të ngjarë të tërheqë shumë vende të zhvilluara, ndërsa përgatiten për një të ardhme në të cilën vaksinat jepen në mënyrë gjysmë të rregullt.

Nuk e dimë se sa doza përforcuese do të na duhen, por ky është një problem i natyrës logjistike dhe ekonomike – thekson Burioni.

Megjithatë, kjo është e vërtetë për pjesët e zhvilluara të botës. Kovid do të mbetet një kërcënim derisa të vihet nën kontroll kudo dhe ekspertët paralajmërojnë se nevojitet veprim dramatik për të arritur këtë qëllim.
Pabarazia dhe pandemia

Shfaqja e llojit omicron në Afrikën Sub-Sahariane, ku nivelet e vaksinimit janë të ulëta, ka theksuar edhe një herë rëndësinë e një strategjie për të vaksinuar kombet e varfra.

“Nuk janë vetëm xhepat, pjesë të mëdha të botës kanë mbulim të papranueshëm të ulët të vaksinave,” thotë Taylor.

Organizata Botërore e Shëndetësisë thotë se më pak se tetë për qind e njerëzve në vendet me të ardhura të ulëta kanë marrë të paktën një dozë të vaksinës, ndërsa ky numër në vendet me të ardhura të larta është pothuajse 64%. Në Bashkimin Evropian dhe në Shtetet e Bashkuara, rreth 70 për qind e popullsisë mori të paktën një dozë.

“Pabarazia në vaksina do të zgjasë pandeminë,” tha Michael Head, një studiues në Universitetin e Southampton.

Për të zgjidhur këtë problem, rezervat e vaksinave duhet të rriten dhe të stabilizohen, dhe më pas ato duhet të çiftohen me mbështetje financiare për t’u siguruar që kanë arritur njerëzit. Vendet e pasura duhet gjithashtu të financojnë kërkime dhe të ofrojnë ndihmë në terren në vendet ku shpërndarja e vaksinave është më e ngadaltë. Por nevojitet edhe lidership i vërtetë.

“Kjo është shumë e ngjashme me atë që po përballemi me ndryshimet klimatike – ne kemi liderë që udhëheqin kombet e tyre, por ne nuk kemi liderë të vërtetë globalë. Ne nuk kemi përgjegjësi globale,” tha Taylor.

Masat kombëtare mbeten kyçe ndërsa pandemia i afrohet fazës së saj përfundimtare. Valët do të vazhdojnë të godasin vende të ndryshme në periudha të ndryshme dhe vendet, siç thekson Taylor, do të duhet të bashkëpunojnë brenda përvojave dhe mundësive të tyre.

Ndryshimi i qëndrimeve dhe sjelljeve

Njerëzit në përgjithësi reagojnë ndaj epidemive me frikë dhe panik, si individualisht ashtu edhe në nivel shoqëror. Reagime të tilla reflektohen në disa metoda, tashmë të njohura – mbyllja e kufijve, izolimi i të sëmurëve, tërheqja nga shoqëria.

Para përparimit të mjekësisë moderne, njerëzit mund të shpresonin vetëm se epidemitë do të kalonin vetë. Kur u bë e qartë se sëmundja ishte e pashmangshme – ose endemike – shoqëritë shpesh e transformonin atë në një pjesë të rregullt të jetës. Kjo mund të jetë e vërtetë edhe në rastin e kovidit.

Kështu, në qytetet japoneze në shekullin e 17-të, qëndrimet rreth lisë ndryshuan kur sëmundja u bë endemike – deri atëherë shumica e njerëzve ishin ekspozuar tashmë si fëmijë dhe përfundimisht u shëruan.

Sapo njerëzit pranuan që të gjithë do të prekeshin nga lija, ata e normalizuan atë si një pikë kthese në fëmijëri, duke e bërë atë pjesë të historisë së rritjes”, tha Charles Kenny, drejtor i Qendrës për Zhvillim Global dhe autor i Ciklit të Murtajës.

Është shumë herët tani për të thënë se si do të ndodhte ky proces normalizimi me Covid. Megjithatë, nëse rezulton se infeksionet bëhen pjesë normale e jetës gjatë muajve të dimrit, ato thjesht mund të përthithen në atë që ne e njohim si sezoni i gripit ose i të ftohtit. Ashtu si me perëndeshat e mëdha në Japoninë e lashtë, ky ndryshim do të reflektohet në gjuhën e njerëzve dhe pritjet e përditshme. Disa tashmë kanë filluar të përdorin termin “sezoni i kovidëve.

“Prindërit e mi kishin frikë nga poliomieliti. Ne pushuam së shqetësuari për të pasi morëm vaksinën,” tha Nancy Thoms, një historiane në Universitetin Stony Brook dhe autore e Ungjillit të Bacilit.

Megjithëse Covid është ende i përhapur, shfaqja e vaksinave efektive ka ndryshuar me shpejtësi shtrirjen e kërcënimit.

Si do të duket kalimi në endemi?

Në kuptimin praktik, sipas Guardian, do të shpallet. Organizata Botërore e Shëndetësisë dhe agjencitë lokale shëndetësore do të shpallin zyrtarisht fundin e pandemisë globale. Kjo etiketë bazohet në disa kritere biologjike dhe statistikore, duke përfshirë infektivitetin e virusit, shkallën e vdekshmërisë dhe aftësinë e virusit për të përmbytur spitalet.

Në disa vende, si Shtetet e Bashkuara dhe vende të tjera të pasura me akses të gatshëm në vaksina dhe trajtime antivirale, endemiteti mund të duket si i tashmi – njerëz që dalin nga dëshpërimi, restorante të mbushura me njerëz dhe kontrolle më pak rigoroze.

Por mund të ketë ndryshime të tjera sociale, më të thella dhe historia na jep njohuri për të kuptuar se si do të ndryshojë jeta e përditshme nëse Covid bëhet endemik.
E pabarabartë normale

Ajo që është e rëndësishme është që kthimi në normalitet nuk do të ndodhë në mënyrë të barabartë në të gjithë globin. Pasi njerëzit në vendet e pasura bëhen endemike, ata në jug të globit mund të vazhdojnë të vuajnë nga virusi korona për një kohë të gjatë, siç ishte rasti me një numër sëmundjesh tropikale që janë pothuajse të harruara në vende si Shtetet e Bashkuara.

Ashtu si të gjitha sëmundjet infektive që kanë prekur botën më parë, shpresohet që SARS-CoV-2 të përfundojë në kujtesën e largët të njerëzimit. Kjo harresë mund të sjellë lehtësim, rritje dhe shërim, por gjithashtu mund të na lërë të papërgatitur për një pandemi të ardhshme të mundshme.

Gripi spanjoll i vitit 1918 na mësoi se mbajtja e maskës dhe mbajtja e distancës mund të zvogëlojë numrin e vdekjeve dhe ky është një mësim që e rinovuam shumë vonë në vitin 2020, përfundon “Guardian”.