Çdo ditë po ndyshojnë çmimet, jeta tek ne do të jetë edhe më e shtrenjtë

Sa kanë ndikim krizat aktuale në rritjen e çmimit të energjisë dhe në logjistikë, por a kemi një mekanizëm për të parandaluar një fatkeqësi të madhe?

Të gjithë e kemi vënë re tashmë se konsumatorët shpesh nuk mund ta gjejnë produktin e dëshiruar në raft dhe se të gjithë reagojnë me dhunë kur shohin se ai ka ndryshuar çmimin.

Zinxhiri i furnizimit është shumë kompleks, madje edhe kur bëhet fjalë për produktin më të thjeshtë, pavarësisht se në deklaratën e produktit shkruhet “made in Serbia”, ekziston një probabilitet i lartë që ndonjë komponent të jetë marrë nga Azia e largët.

Sot, të gjitha tregjet dhe industritë janë shumë të varura nga njëra-tjetra, kështu që të gjitha ngjarjet në botë ndikojnë në treg.

Të gjitha ngjarjet që shënuan këtë vit ndikuan në flukset logjistike ndërkombëtare dhe, rrjedhimisht, vendase, në çfarë mase ndikon çmimi i produkteve të energjisë në çmimet e produkteve dhe nëse ne mund të parandalojmë diçka.

Çfarë na pret në muajte e ardhshëm?

“Ndikimi nuk mund të jetë i izoluar, sepse pasojat globale nuk do të anashkalojnë as vendet e tjera. Fakti është se i gjithë zinxhiri i furnizimit për të gjithë prodhuesit do të bëhet më i shtrenjtë, edhe në një situatë kur produkti dhe përbërësit e tij prodhohen plotësisht në vend, kostot do të rriten, sepse mallrat duhet të arrijnë tek konsumatori përfundimtar, kudo që ai të jetë, por jo vetëm kjo, kostoja e energjisë elektrike që përdoret në objektet e prodhimit, magazinat, mjetet e punës, por edhe fuqia punëtore është një kosto më e lartë për shkak ndaj inflacionit – kështu që jeta tek ne do të jetë më e shtrenjtë”.

Kur bëhet fjalë për logjistikën, rritja e kostove nuk do të shkaktojë domosdoshmërisht rritje të çmimit përfundimtar të shërbimeve sepse është rezultat i ofertës dhe kërkesës në vetë treg. Pra, çdo parashikim më i gjatë është praktikisht i pamundur.

“Kemi qenë dëshmitarë të rritjeve të shumta të çmimeve në periudhën e kaluar, për shkak të Covid-it dhe bllokimit, mungesës së pajisjeve, incidentit me Kanalin e Suezit, kërkesës së lartë dhe jam i sigurt që shumë prej tyre nuk ishin rezultat i rritjes së kostove, por edhe do të realizohej përdorimi i rrethanave të favorshme si më shumë fitim.

Prandaj, disa transportues dhe prodhues do të kenë hapësirë ​​për të mbajtur çmimet e tyre në të njëjtin nivel apo edhe më të ulëta nëse e kërkon kërkesa në treg, sepse me rritjen e mëparshme, siç e konsideroj unë, të pajustifikuar të çmimeve, ata tashmë janë mbrojtur paraprakisht nga luhatje të vogla në çmimin e energjisë.

Sigurisht që do të ketë nga ata që nuk do t’i “mbijetojnë” këtyre sfidave, pasi edhe para tyre kostot e tyre ishin afër çmimit të shitjes”.

Si mundet vendi ynë të parandalojë një fatkeqësi? A kemi matje?
Me deklaratën se shteti ka muaj që mban nën kontroll (kufizim) çmimin e karburantit dizel, gjë që sigurisht u shkon për shtat transportuesve të mallrave, do të theksoja se çmimi i ngrirë i energjisë elektrike është një lëvizje e mirë për logjistikët. Çmimi prej 95 euro për megavat-orë është shumë i favorshëm krahasuar me çmimet në vendet e tjera. Sigurisht që shtrohet pyetja se sa i përgjigjet ky çmim EPS-së, sepse është shumë më poshtë se çmimi i tregut. Kjo sigurisht parandaloi një fatkeqësi, gjegjësisht pasoja më të mëdha për sektorin e logjistikës.

Kur flasim për lëvizjet e ardhshme të shtetit, dhe me çfarë sigurisht do të duhet të merret qeveria e re, sigurisht që është miratimi i planeve strategjike për të minimizuar efektin e burimeve të shtrenjta të energjisë në ekonomi, duke përfshirë edhe logjistikën.

Sepse transporti, magazinimi dhe shpërndarja e të gjitha mallrave tashmë kanë çmimin e energjisë si një faktor gjithnjë e më të rëndësishëm në biznes.

Dhe ekspertët e tregut të energjisë paralajmërojnë se çmimet e gazit (i cili përveç se është lëndë e parë në shumë procese prodhimi, përdoret edhe si emergjent për prodhimin e energjisë elektrike), të naftës dhe derivateve të naftës, si dhe të energjisë elektrike, nuk do të kthehen në nivelet e vitit të kaluar. Për këtë arsye është shumë e rëndësishme që të miratohet një strategji energjetike, e cila do ta shpëtojë sektorin e logjistikës nga surprizat e pakëndshme – jo vetëm nga rritjet e çmimeve, por edhe nga mungesat apo kufizimet e mundshme në furnizim.

Në sektorin e logjistikës, shteti do të duhet të merret me zhvillimin e opsioneve më të lira për transportin e mallrave. Tani është treguar se për shembull mungojnë maune për transportin lumor dhe dihet që transporti ujor është shumë më i lirë se transporti rrugor dhe hekurudhor.

“Gjithashtu, shteti mund të zvogëlojë ndalimin në kufi, gjë që do të çonte në një kohë më të shkurtër tranziti, d.m.th. në dërgesë, dhe rrjedhimisht në uljen e kostove në të gjithë zinxhirin. Do të ishte shumë e rëndësishme nëse autoritetet tona do të binin dakord me vendet fqinje që kamionët me mallra të mos ndalet, shpesh për ditë të tëra, në pikat kufitare”.

Logjistika gjithmonë do të ndjekë zhvillimin e infrastrukturës së transportit të vendit, kështu që çdo investim në ndërtimin e një rruge të re ose rindërtim të një rruge të vjetër, hekurudhore, ure ose vetë modernizimin e transportit paraqet një lloj investimi në sektori i logjistikës.

Konkretisht, investimet në ndërtimin e korridoreve që do të përshpejtonin kalimet kufitare dhe transportin e disa llojeve të mallrave do të ishin jashtëzakonisht të rëndësishme për biznesin tonë.

“Përveç infrastrukturës, ka edhe procedura të shumta ligjore, të cilat mund të marrin shumë kohë, sidomos kur bëhet fjalë për doganat, ku duhet të përpiqemi drejt standardeve evropiane dhe të shkojmë në drejtim të dixhitalizimit të plotë dhe thjeshtimit sa më të madh. Shpesh vetë procesi i zhdoganimit mund të zgjasë më shumë se koha e transitit e nevojshme për dorëzimin e mallrave, gjë që përballet me keqkuptim nga klientët”.

Ndërtimi i marrëdhënieve diplomatike dhe kontraktimi i koncesioneve, zonave pa doganë, nxit drejtpërdrejt edhe importet dhe eksportet.

“Çdo mbështetje për vetë ekonominë, ndihmë në mbijetesën e kompanive të vogla dhe të mëdha, të cilat janë të prekura nga situata dhe lufta për mbijetesë, natyrisht rrit volumin e biznesit për të gjithë pjesëmarrësit në atë zinxhir furnizimi. Promovimi i prodhuesve vendas në tregjet e huaja, tërheqja e investimeve dhe subvencionet mund të stimulojnë edhe eksportet, gjë që është thelbësore, pasi ne jemi tashmë një vend me shumicë importuese”.

Cili lloj transporti pësoi rritjen më të madhe të çmimeve?
Nuk ka përgjigje të saktë, sepse rritja e çmimit është rezultat i faktorëve të shumtë.

Konkretisht, në transportin rrugor çmimet janë në rritje, jo vetëm nga rritja e çmimit të karburanteve, por edhe nga mungesa e drejtuesve të mjeteve, tarifat e larta, rrugët e mbyllura transit etj.

“Edhe pse karburanti është më i shtrenjtë për transportuesit, transporti detar aktualisht po përjeton rënie çmimi për shkak të rënies së kërkesës për kontejnerë. Kur bëhet fjalë për transportin ajror, tradicionalisht opsioni më i shtrenjtë, çmimi ndryshon për shkak të grevave aktuale, por edhe rënia e trafikut të pasagjerëve, pasi një sasi e madhe mallrash transportohen normalisht dhe fluturimet komerciale.

Hekurudha dhe transporti përgjatë rrugës së famshme të mëndafshit u pezulluan nga shumë kompani për shkak të ngjarjeve politike në botë, ndaj vendimi do të bjerë sërish mbi to nëse do të përpiqen të kompensojnë humbjen përmes çmimit apo të tërheqin përdorues të rinj me zbritje.

Prandaj, përfundimi është i njëjtë – çmimi varet nga oferta dhe kërkesa. Nëse kostot rriten, tregu dikton nëse fitimi i transportuesit do të mbetet i pandryshuar dhe për këtë arsye çmimi i tyre do të mbetet i njëjtë”.

Dhe si filloi gjithçka? Si u fut bota në këtë krizë?
“Fillimi i krizës në Ukrainë preku tashmë industrinë e transportit detar. Trafiku në portet e Detit të Zi është i vështirë, prandaj fokusi është zhvendosur në lumë, dhe në linjat e tranzitit që kalojnë përmes Rusisë dhe Ukrainës, trafiku ajror, hekurudhor dhe rrugor është gjithashtu i ndërlikuar shumë shpejt”.

Është rritur edhe kostoja e punës në këtë sektor.

“Indeksi i Çmimeve të Energjisë të Bankës Botërore u rrit me 26.3 për qind midis janarit dhe prillit 2022. Gjithashtu, çmimet e energjisë pritet të qëndrojnë në nivele më të larta për më gjatë. Vlerësohet se mesatarisht çmimet e produkteve të energjisë do të jenë 46 për qind më të larta në vitin 2023”, përfundon Putniković dhe shton se si një shtytës kryesor i të gjithë ekonomisë, sektori i logjistikës përbën 10 deri në 14% të PBB-së së shumicës se vendeve.

Përveç kësaj, karburanti, si komponenti më “kritik” aktualisht, përbën më shumë se 50% të të gjitha kostove të listuara, gjë që u reflektua në mënyrat individuale të transportit.

Transport me kamion
Transporti me kamionë është forma më e popullarizuar e transportit si për Evropën ashtu edhe për SHBA-në dhe përbën rreth 70% të lëvizjes totale të mallrave. Për të siguruar që ata të vazhdojnë të bëjnë një fitim, kompanitë e transportit aplikojnë një shtesë standarde të karburantit. Ajo që është e pashmangshme është që rritja e kostove të naftës të zvogëlojë marzhet e transportuesit (përmes kostove të kilometrazhit pas dorëzimit, kostove të transportit bosh dhe kostove të tjera të komponentëve) dhe rrit më tej çmimet e shërbimit.

Transporti detar
Duke qenë se karburanti përbën një pjesë të madhe të kostove të tyre totale, si me kamionët, transportuesit oqeanikë i kompensojnë këto kosto me tarifa shtesë.

Për shembull, një anije e madhe mallrash, me 3875 kontejnerë 40”, konsumon rreth 217 ton karburant në ditë. Nëse marrim parasysh se një udhëtim zgjat mesatarisht 28 deri në 35 ditë, dhe çmimi aktual i karburantit është 768 dollarë për ton, do të thotë se një udhëtim në një drejtim me ngarkesë të plotë kërkon mesatarisht 6 deri në 7.6 mijë tonë karburant. që në dollarë është dhe deri në 6 000 000. Është e qartë se, nëse do të ketë një rritje çmimi prej vetëm 10%, do të arrijë në më shumë se gjysmë milioni dollarë.

Transport ajror
Edhe përpara rritjes së çmimit të karburantit të këtij viti, transporti ajror tashmë njihej gjerësisht si opsioni më i shtrenjtë për transportin e mallrave. “Çmimet e karburantit të avionëve në SHBA janë rritur me 82% krahasuar me vitin e kaluar, sipas Shoqatës Ndërkombëtare të Transportit Ajror”.

Duke marrë parasysh që më shumë se gjysma e ngarkesave transportohet nga fluturimet ekzistuese komerciale të pasagjerëve, rënia e trafikut ajror të pasagjerëve, si rezultat i Covid-it dhe krizës në Ukrainë, pati një ndikim të rëndësishëm në disponueshmërinë e ngarkesave ajrore, kjo është arsyeja pse kompanitë e logjistikës rritën vëllimi i fluturimeve të tyre çarter.

Transporti hekurudhor
Me rritjen e çmimeve të energjisë, veçanërisht të naftës, shumë kompani po mendojnë të riorientohen në transportin hekurudhor – si një opsion më fitimprurës dhe më i qëndrueshëm.

Në fillim të vitit 2020, çmimi i naftës në tregun botëror ishte rreth 70 dollarë për fuçi. Gjatë muajit mars të këtij viti, çmimi i naftës i ka kaluar 130 dollarë dhe në muajin e fundit është stabilizuar relativisht me çmimin ndërmjet 90 dhe 100 dollarë për fuçi.

Kriza e furnizimit me energji, kryesisht naftë e papërpunuar dhe gaz natyror, ka shkaktuar një rritje të vlerës së produkteve që, si qymyri, mund të përfaqësojnë burime alternative të furnizimit, dhe duke pasur parasysh rrethanat aktuale në tregun botëror, është realiste të pritet se çmimi i qymyrit do të vazhdojë të rritet edhe në periudhën e ardhshme. Që nga fillimi i vitit 2022, çmimi i qymyrit është rritur me rreth 152%.

Madje çmimi i gazit natyror ka arritur në rreth 3500 dollarë për mijë metër kub. Që nga fillimi i vitit 2022, çmimi i gazit natyror është rritur me rreth 156%. Një rritje e ndjeshme u regjistrua pas reduktimit të ndjeshëm të flukseve të gazit nga Rusia në mesin e qershorit 2022, për shkak të të cilit çmimi i energjisë elektrike u rrit përsëri.

Kostoja e energjisë elektrike është sigurisht shumë e rëndësishme edhe në sektorin e logjistikës. Dhe çmimet në tregjet europiane spot këto ditë, në prag të sezonit të ngrohjes që vjen, janë në nivelet më të larta që nga fillimi i tregtimit në bursë.

Duke komentuar sesi klientët reagojnë ndaj rritjes së çmimit të shërbimeve të spedicionit, theksojne se klientët e tyre janë të vetëdijshëm se ato janë të pashmangshme kur të gjitha kostot dhe inflacioni janë në rritje në mbarë botën, por që mjeti kryesor i performancës së tyre në treg ka nuk ka qenë kurrë vetëm çmimi, por një qasje dhe besim i personalizuar.

Kompanite, nga ana e saj, përpiqet të gjejë zgjidhjet më të mira: “Sa herë që është e mundur, ne përpiqemi t’i mbajmë çmimet stabile, sepse e shohim atë si një investim afatgjatë.

Të gjitha më sipër na çojnë në përfundimin se e ardhmja është e pasigurt dhe se Serbia dhe sektori serb i logjistikës ndajnë fatin e pjesës tjetër të botës, se planifikimi, përshtatja në fluturim dhe kursimet janë të nevojshme. Por jo kursime me çdo kusht, por racionalizim, i cili do të sigurojë konkurrencë së bashku me uljen e kostos.