200 mijë euro nga Beogradi, për fushatë për zgjedhjet parlamentare

Sipas parashikimeve, secila listë zgjedhore e shpallur do të marrë nga buxheti rreth 200 mijë euro për shpenzimet e fushatës zgjedhore dhe ata që fitojnë mandate parlamentare do të marrin 23 mijë për çdo mandat deputeti.

Sa para shtetërore do të kenë në dispozicion listat zgjedhore në fushatën zgjedhore, në radhë të parë varet nga sa lista zgjedhore do të shpallë Komisioni Republikan i Zgjedhjeve. Afati për regjistrimin e listave zgjedhore skadon më 25 nëntor në mesnatë.

Nemanja Nenadiq, drejtor programi i “Transparenca e Serbisë”, thekson për “Blic” se organizata ka bërë projeksione në bazë të numrit të fletëvotimeve në zgjedhjet parlamentare të vitit të kaluar.

– Nëse këtë vit në zgjedhje marrin pjesë 19 lista zgjedhore (si vitin e kaluar) dhe nëse të gjitha postojnë bono zgjedhore, para zgjedhjeve do të marrin 24 milionë dinarë ose rreth 205 mijë euro. Duke gjykuar nga raportet e dorëzuara nga partitë vitin e kaluar, kjo nuk do të mjaftojë as për të zhvilluar fushatën, sepse në vitin 2022, kur zgjedhjet parlamentare dhe presidenciale do të konsiderohen së bashku, partitë e opozitës aktuale raportuan shpenzime nga 72 deri në 164 milionë dinarë. SPS 236 milionë, dhe SNS më shumë se një miliard dinarë – thotë Nenadiq.

Nenadiq thotë se një problem i madh për shumicën e partive është se “ata marrin avans nga buxheti, i dedikuar për financimin e fushatës, dhjetë ditë para zgjedhjeve”.

– Para kësaj, ata duhet të financojnë nga burime të tjera ose të rregullojnë pagesën e shtyrë. Në të njëjtën kohë, ata nuk e dinë me siguri se sa para u takojnë, sepse varet nga numri përfundimtar i listave zgjedhore dhe numri i atyre që janë të gatshëm të vendosin garanci zgjedhore – shpjegon Nenadiq.

Për të marrë para nga buxheti për fushatën zgjedhore, listat zgjedhore duhet të kenë garanci: para, garanci bankare ose hipotekë mbi pronën.

Nenadiq beson se ky sistem i shpërndarjes së parave nga buxheti i vë në pozitë të privilegjuar partitë parlamentare, “sidomos ato me numër më të madh të deputetëve”.

– Mbi këtë bazë, partitë parlamentare tashmë marrin fonde shumë të konsiderueshme buxhetore dhe mund t’i përdorin ato për të nisur fushatën. Partitë që nuk fitojnë 1 për qind të votave (ose 0.2% për listat e minoriteteve) duhet ta kthejnë këtë paradhënie buxhetore, ose do të tarifohen nga depozita. Vitin e kaluar, për shembull, në një situatë të tillë ishte Alternativa Shqiptare për Ndryshim – thotë Nenadiq.

Për përkujtim, 12 listat zgjedhore që fituan mandate në Kuvendin Popullor vitin e kaluar kishin në dispozicion gjithsej 115.316.250 dinarë në baza mujore ose afër një milion euro.

Nenadiq thotë se 60 për qind e parave të buxhetit shpërndahen vetëm më pas, bazuar në suksesin zgjedhor.

– Vitin e kaluar partitë kanë qenë në problem sepse ato para janë paguar vetëm tre muaj pas zgjedhjeve, edhe pse përsëritja e zgjedhjeve ka ndikuar në shpërndarjen e vetëm një mandati. Fjala vjen, në zgjedhjet e këtij viti, secila parti që kalon pragun do të marrë 2.742.600 dinarë (rreth 23.000 euro) për çdo mandat të fituar. Kështu, një listë që është pak mbi 3 për qind mund të llogaritet në rreth 46 milionë dinarë (më pak se 400,000 euro), dhe ajo që merr 50 mandate me 162 milionë dinarë (1,370,000 euro) – thotë Nenadiq.

Partitë mund të financojnë fushatën zgjedhore edhe nga burime të tjera si p.sh. kreditë, kreditë apo donacionet, por ka edhe kufizime ligjore. Shuma maksimale e donacionit të një qytetari për një parti politike është 10 paga mesatare, ndërsa kompanitë mund të dhurojnë maksimum 30 paga mesatare mujore në listat zgjedhore.

– Meqenëse ende nuk ka asnjë kufizim për shpenzimet e fushatës në Serbi, arsyeja kryesore për fshehjen e burimeve të të ardhurave dhe shpenzimeve është se përndryshe ato do të ndaloheshin. Për shembull, nëse një kompani ofron shërbime falas për një të huaj, ajo nuk do të shfaqet dhe nëse vlera e këtyre shërbimeve është mbi maksimumin ligjor (30 fitime mesatare). Nëse ndonjë shpenzim paguhet me para në dorë, kjo gjithashtu nuk do të jetë e dukshme në raporte pasi ato duhet të paguhen nga llogaria. Çdo gjë që përbën vepër penale, siç është ryshfeti ndaj votuesve, do të mbetet jashtë raporteve financiare – thotë Nenadiq.

Transparency Serbia, meqë ra fjala, mbron kufizimin e kostove totale të fushatës zgjedhore. Përkatësisht, përvoja e kaluar – kostot e larta të fushatës, e cila pothuajse tërësisht financohet nga qytetarët nga buxheti, si dhe dominimi i theksuar financiar i partisë në pushtet, konfirmojnë nevojën e kufizimit ligjor të shpenzimeve të lejuara në Serbi, siç bëhet në shumica e vendeve evropiane. Propozimi i TS-së është që një kufi i tillë të jetë 300 milionë dinarë për zgjedhjet parlamentare dhe 200 milionë dinarë për zgjedhjet presidenciale.

Burimi: Transparency of Serbi